Rynek fotowoltaiki 2023 w Polsce – podsumowanie oraz perspektywy 2024
- Aktualności, Fotowoltaika, Instalacje hybrydowe, Magazyny energii, Pompy ciepła, Turbiny wiatrowe, Wyróżnione
Autorka: mgr Martyna Marlikowska
Wsparcie merytoryczne: dr inż. Krzysztof Bartczak
Rok 2023 to dalszy rozwój rynku fotowoltaiki przy zamrożeniu taryf energetycznych, przeniesienie akcentu na autokonsumpcję i magazynowanie energii oraz przystosowywanie się do nowych realiów w systemie net-billing. Polska, według Solar Power Energy Poland, plasuje się na czwartym miejscu, jeśli chodzi o przyrost inwestycji w fotowoltaikę. Ceny instalacji fotowoltaicznych znacząco spadły, a zainteresowanie magazynami energii nie było tak duże, jak przewidywano. Z pewnością konieczne są kampanie informujące o korzyściach tego rozwiązania, mając na uwadze, że ceny energii elektrycznej w końcu zostaną uwolnione, co oznacza wzrost cen za energię elektryczną na naszych rachunkach. Tymczasem 2024 rok zapowiada się obiecująco. Przed nami wiele zmian, usprawnień i większych korzyści z instalacji OZE.
Spis treści
Koniec programu Mój Prąd 5.0 i zapowiedź Mój Prąd 6.0
Piąta edycja popularnego programu zakończyła się przed czasem, 14 grudnia 2023 r. Z programu Mój Prąd 5.0 przyznano 962 mln zł dotacji oraz przyjęto ponad 90 tys. wniosków. Ok. 98% z nich dotyczyło dofinansowania mikroinstalacji fotowoltaicznej. Polacy wnioskowali także o dofinansowanie na pompy ciepła – prawie 16 tys. wniosków oraz na magazyny energii – na nie złożono ponad 10 tys. wniosków. Warto wspomnieć jeszcze o magazynach ciepła – ponad 5 tys. wniosków, systemach EMS/HEMS – ponad 4 tys. oraz kolektorach słonecznych – jedynie 181.
Nabór i zmiany w programach, takich jak Mój Prąd 5.0, a także zapowiedzi kolejnych edycji mocno oddziałują na decyzje zakupowe Polaków dot. instalacji fotowoltaicznych – popularyzują odnawialne źródła energii i sprawiają, że stają się dostępne dla większego grona. Co więcej, wstępne zapowiedzi mówią, że w programie Mój Prąd 6.0 pojawią się dotacje na przydomowe elektrownie wiatrowe.
Stawki godzinowe i taryfy dynamiczne w 2024 roku?
Obecnie wyczuwalne jest nieprzychylne nastawienie do stawek godzinowych w net-billingu, które mają wejść w życie 1 lipca 2024 roku. Istnieją obawy, że przyczynią się one do jeszcze większej nieprzewidywalności na rynku fotowoltaiki. Okazuje się jednak, że system, który miał odpowiadać za wyliczanie stawek godzinowych może nie zostać przygotowany na czas, a zmiany opóźnią się co najmniej o rok. Jeśli jednak wszystkie zmiany zostaną wprowadzone terminowo, możemy trwać w nadziei, że rządząca koalicja wywiąże się ze swoich zapowiedzi. Mianowicie chodzi o wdrożenie minimalnej stawki odkupu energii z fotowoltaiki, aby okres zwrotu inwestycji wynosił maksymalnie 7 lat (podobnie jak w rozliczeniu net-metering). To bardzo ułatwi kalkulacje i decyzje zakupowe tym, którzy czekają z montażem fotowoltaiki na tzw. “lepsze czasy”.
Magazyn energii - klucz do opłacalności w net-billingu
Tak czy inaczej przy stawkach godzinowych i tzw. taryfach dynamicznych najbardziej opłacalne będzie magazynowanie energii w okresie niskich cen (w ciągu dnia) i wykorzystywanie jej, gdy ceny rosną. Wskaźnik samowystarczalności systemu PV bez magazynu energii wynosi 40-50 %, a z magazynem energii wzrost może dobić nawet do 90%. Magazyny energii to także pozytywny wpływ na stabilność sieci energetycznej. Skutkuje to także większym zainteresowaniem inteligentnymi systemami zarządzania energią.
Prawdopodobnie posiadaczy instalacji fotowoltaicznej czekają obowiązkowe zmiany w dalszej perspektywie. Przewidywania wskazują, że do 2030 r. każda instalacja PV powinna być połączona z magazynem energii, a ich ceny mają znacząco spaść w 2024 roku.
Sztuczna inteligencja w fotowoltaice - systemy AI
AI wraz z systemami inteligentnego zarządzania energią opartą na internecie rzeczy (IoT) wkraczają także do fotowoltaiki w Polsce. Przetwarzanie dużych ilości danych, ich analiza i zarządzanie dostępną energią w czasie rzeczywistym to nie jedyne korzyści. Dzięki sztucznej inteligencji można także prognozować i efektywnie zarządzać energią z magazynów energii.
Kredyt 0% i kontrole
Nowy rząd zapowiada kredyt 0% na instalację fotowoltaiczną, co pozwoli zwiększyć realne zainteresowanie montażem wśród osób, dla których koszt początkowy jest nie do przeskoczenia.
Zapowiada się także, że w tym roku operatorzy sieci dystrybucyjnych będą dokonywać kontroli instalacji fotowoltaicznych, co jest skutkiem wykrycia wielu nieprawidłowości technicznych oraz tych związanych z dokumentacją.
Fotowoltaika balkonowa
W Polce pojawiają się już pierwsze oferty zestawów balkonowych dla właścicieli mieszkań. Przewiduje się rozkwit tego typu fotowoltaiki ze względu na łatwość montażu i demontażu instalacji, niską cenę oraz możliwość obniżenia rachunków do 40%. W Niemczech fotowoltaika balkonowa rozwija się sukcesywnie od wielu lat, a w 2023 roku odnotowano czterokrotny wzrost sprzedaży w stosunku do roku poprzedniego (270 tys. egzemplarzy).
Wirtualne elektrownie i mikrosieci w 2024 roku
W połowie 2024 roku na rynku mają pojawić się tzw. wirtualne elektrownie, a każdy chętny będzie mógł skorzystać z tego rodzaju inwestycji bez potrzeby posiadania własnych paneli fotowoltaicznych. Wystarczy wykup udziału w mocy farmy słonecznej bez względu na jej lokalizację. Prosument wirtualny będzie mógł odliczać od rachunku za prąd kwotę uzyskaną ze sprzedaży nadwyżek. Uzysk będzie zależny od ilości wykupionej mocy, a nadwyżki będą przechodzić na kolejny okres rozliczeniowy. Dzięki temu latem będzie można zarobić na zimowe zapotrzebowanie. Po rocznym rozliczeniu będzie można uzyskać 20% ze sprzedaży nadwyżek, jeśli takowe zostaną. Taki mechanizm ma chronić przed nadużyciami.
Oprócz prosumentów wirtualnych pojawią się mikrosieci – lokalne, małe sieci elektroenergetyczne zasilane OZE połączone z lokalną siecią dystrybucyjną lub nie. Tego typu rozwiązania gwarantują większą stabilność systemu oraz niezależność wobec braku dostaw prądu z sieci dystrybucyjnej.
Energetyka wiatrowa
Koncepcja zapisana w Pakiecie Energetyki Wiatrowej, na którą nastawiona jest Unia Europejska, zakłada, że energetyka wiatrowa zacznie odgrywać szczególną rolę w transformacji energetycznej tego regionu. 2023 rok to nadal największy przyrost instalacji fotowoltaicznych, ale wiatraki są tuż za nimi.
Wstępne zapowiedzi kolejnej odsłony programu Mój Prąd 6.0 wskazują, że będzie można otrzymać dotację na przydomowe elektrownie wiatrowe. Jak już zauważyliśmy, możliwość rządowego dofinansowania do danych urządzeń OZE znacząco wpływa na jej popularność i decyzje zakupowe Polaków. Wydaje się, że zbliża się czas dużego przyrostu mocy z energii wiatru, także w Polsce.
Pompy ciepła
W 2023 roku odnotowano 40% spadek sprzedaży powietrznych pomp ciepła, ale za to zwiększyło się zainteresowanie gruntowymi pompami ciepła i zanotowano wzrost ich sprzedaży. Komentatorzy wskazują, że związane to było z wysokimi cenami energii elektrycznej w stosunku do cen paliw kopalnych oraz brakiem informacji oraz rozwiązań ze strony rządu. Te zaś pojawiły się w kontekście kotłów na gaz, co także wyhamowało zainteresowanie pompami ciepła, które w 25% zasilane są prądem.
Obecnie niekorzystna sytuacja jest zatrzymana dzięki zamrożeniu cen energii elektrycznej do poł. 2024 roku. Istnieje także duża szansa na działania ze strony rządu, który planuje wesprzeć rynek pomp ciepła w Polsce, wprowadzając specjalną taryfę elektryczną dla użytkowników tej formy OZE. Warto wspomnieć także o podatku ETS2, którym od 2027 roku mają zostać objęte paliwa kopalne ogrzewające gospodarstwa domowe oraz szansie na obniżenie podatku VAT na energię elektryczną w okresie przejściowym, co pomoże zniwelować stosunek ceny energii elektrycznej do ceny gazu ziemnego.
Istotne jest także wdrożenie pewnych zmian w programie Czyste Powietrze. Od 1 kwietnia 2024 roku wymagana będzie producencka dokumentacja z badań pomp ciepła zakwalifikowanych do dotacji. Dobrym rozwiązaniem byłby obowiązkowy audyt energetyczny budynku pod montaż pompy ciepła i właściwy dobór jej mocy.
W 2024 roku pojawi się także plan Komisji Europejskiej dot. rekomendacji wykorzystania pomp ciepła, który ma przyczynić się do rozpowszechnienia tego rozwiązania. Warto pamiętać także, że podpisany w grudniu 2023 roku kompromis dot. nowelizacji dyrektywy EPBD zakończy w 2025 r. dofinansowania do kotłów na paliwa stałe oraz nałoży obowiązek budowy bezemisyjnych budynków użyteczności publicznej, a od 2030 roku wszystkich nowopowstających obiektów. W każdym kraju UE do 2040 roku mają zostać wyeliminowane kotły na paliwa kopalne.
Zmiany na lepsze - program Czyste Powietrze 2024
Zmiany w programie Czyste Powietrze mają na celu ochronę beneficjentów chcących skorzystać z dofinansowania do pompy ciepła. Powstanie lista zielonych urządzeń i materiałów ZUM narzucona przez NFOŚiGW. Będzie ona wskazywać, które pompy ciepła mają potwierdzoną jakość i tylko na nie będzie można otrzymać dofinansowanie. Ta sama procedura będzie dotyczyła kotłów na biomasę. W związku z tym przewidziane są zmiany w kosztach kwalifikowanych. Potwierdzenie jakości pomp ciepła będzie odbywało się w niezależnych i akredytowanych jednostkach w ramach UE lub EFTA – Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu. Nie trzeba obawiać się kontroli domowych pomp ciepła, gdyż nie będzie ku temu podstawy prawnej. Nowe zasady mają obowiązywać od 1 kwietnia 2024 roku.
Wspólne rozliczenie fotowoltaiki i pomp ciepła
Trwają rozmowy na temat stworzenia wspólnego pola do rozliczeń dla najpopularniejszego i najbardziej opłacalnego rozwiązania – hybrydy pompy ciepła z fotowoltaiką. Warto oba urządzenia wziąć pod parasol jednej taryfy energetycznej, aby nie tworzyć osobnych skomplikowanych rozliczeń bez uwzględnienia rzeczywistych potrzeb. To pozwoliłoby odciążyć sieć energetyczną i zwiększyć zainteresowanie hybrydą. Należy pamiętać, że w 2030 roku będzie funkcjonował uwolniony podatek ETS2, który podwyższy ceny spalania węgla i gazu nawet o 50%, dlatego tak ważne jest zrobienie kroku ku niezależności energetycznej – odnawialne źródła energii w hybrydzie z pompą ciepła, fotowoltaiką a także magazynem energii to rozwiązanie godne naszej inwestycji.
Prosument lokatorski w 2024 r
Coraz większa popularność odnawialnych źródeł energii i ułatwień w dostępie do OZE dzięki programowi Prosument lokatorski sprawia, że coraz częściej wspólnoty mieszkaniowe będą decydować się na korzyści płynące z zielonej energii. W 2024 r. tego typu fotowoltaika stanie się coraz bardziej dostępna mimo formalnych wymogów zgody całej wspólnoty.
Biogaz
Coraz większą rolę w miksie energetycznym będą odgrywać także biogazownie, których sprawność jest niezależna od pogody. Wykorzystanie odpadów do tworzenia biometanu to rozwiązanie, które zmniejszy emisję dwutlenku węgla do atmosfery. Wciąż potencjał tej metody nie jest wykorzystywany w pełni. Trwają jednak prace nad rozpowszechnieniem i większą dostępnością tego sposobu wytwarzania energii.
Podsumowanie fotowoltaiki 2023 i innych OZE
Miniony rok to kolejny etap rozwoju odnawialnych źródeł energii elektrycznej i coraz większy procent jej produkcji w miksie energetycznym świata. Każdy rok to kolejny krok w procedurach, usprawnieniach i technologiach wykorzystywanych w branży OZE. To także otwarcie na nowe przestrzenie, gdzie można umieścić panele fotowoltaiczne, np. rozwój pływających farm fotowoltaicznych. Transformacja energetyczna jest nieunikniona, dlatego tak ważne jest przyjęcie do wiadomości, że prędzej czy później wprowadzenie zielonej zmiany spoczywać będzie na każdym z nas.
Instalacje fotowoltaiczne, a jeszcze dokładniej moduły i ogniwa w nich zawarte ewoluują technologicznie. Czekamy na premiery nowych sposobów wykorzystywania światła, jak chociażby technologię do wyłapywania światła o niskim natężeniu, co znalazłoby zastosowanie wewnątrz domów. Trwają prace także nad rozwiązaniem problemu zacienienia paneli fotowoltaicznych, co zmaksymalizuje produkcję prądu z instalacji. Już trwa rozkwit integracji materiałów budowlanych z fotowoltaiką (BIPV), z pojazdami (VIPV), agrofotowoltaiki (APV), perowskitów czy technologii thin-film.
Bądźmy uważnymi obserwatorami tego, co dzieje się w branży i podejmijmy odpowiednie działania w kierunku obniżenia rachunków za energię elektryczną, emisji dwutlenku węgla, a także większej niezależności energetycznej i wykorzystania nowoczesnej technologii w swoim domu jako inwestycji we wspólną przyszłość. Warto skorzystać z aktualnych programów dofinansowania i jeszcze bardziej obniżyć końcową cenę instalacji OZE.
